همه چيز درباره ديابت

ديابت بيماري است كه در آن، بدن قادر به توليد انسولين و يا استفاده مناسب از اين ماده نمي باشد. انسولين هورموني است كه براي تبديل قند، نشاسته و ديگر غذاها به انرژي، مورد نياز مي باشد و براي زندگي روزانه ضروري است.

ديابت و يا همان بيماري قند، به مجموعه اي از اختلالات اطلاق مي شود كه باعث مي شود سلول هاي بدن نتوانند به نحو مناسب از كربوهيدرات به عنوان يك ماده غذايي اساسي استفاده نمايند، كه نتيجه آن افزايش ميزان قند خون خواهد بود. اگرچه ژنتيك و عوامل محيطي مانند چاقيو كم تحركي در بروز ديابت موثر هستند، ولي علت اصلي اين بيماري هنوز ناشناخته مي باشد.

شيوع ديابت در ايران

در كشور ما طبق آمار ارائه شده حدود 5 تا 6 درصد افراد 3 تا 69 ساله در شهر تهران مبتلا به ديابت هستند. مطالعات نشان داده است كه بيش از نيمي از افراد ديابتي قبل از انجام آزمايشات، از بيماري خود آگاهي ندارند.

ميزان شيوع بيماري ديابت در نواحي مختلف ايران متفاوت است. به عنوان مثال، طبق بررسي هاي انجام شده بيشترين ميزان شيوع بيماري ديابت در شهر يزد وجود داشته است (3/16درصد)، كه اين به نوع و رفتارهاي غذايي آن شهرهاي بستگي دارد.

شيوع ديابت و اختلالات تحمل گلوكز با افزايش سن، بالا مي رود. طبق مطالعات اخير 14 تا 23 درصد ايراني هاي بالاي 30 سال سن، يا ديابتي هستند يا دچار عدم تحمل گلوكز (IGT) مي باشند. مطالعات نشان مي دهند كه تقريباً 25 درصد موارد IGT ، در آينده دچار ديابت مي شوند.

آشنايي با ديابت

براي آشنايي با ديابت، ابتدا بايد بدانيم كه قند چگونه در بدن مورد استفاده قرار مي گيرد.

گلوكز (قند خون) منبع اصلي انرژي سلولي است كه به ويژه براي سلول هاي عضلاني و نيز مغز ضروري مي باشد. گلوكز بدن از دو منبع اصلي تامين مي گردد: غذاهاي خوراكي و كبد. بعد از خوردن غذا، قند از روده ها جذب شده و در نهايت از طريق گردش خون توسط هورمون انسولين در اختيار سلول هاي بدن قرار مي گيرد. ميزان اضافي قند موجود در خون در كبد به صورت گليكوژن ذخيره مي گردد. در هنگام روزه داري و يا عدم مصرف غذا، كبد گلوكز ذخيره شده را در اختيار بدن قرار مي دهد تا سطح قند خون را در حد مناسبي نگه دارد. لازم به ذكر است كه هورمون انسولين از لوزالمعده (غده اي كه كه در پشت معده قرار گرفته) به درون جريان خون ترشح مي شود و در سطح سلولي به گيرنده هاي مخصوص متصل مي كردد و ورود گلوكز به سلول ها و نيز سوخت و ساز طبيعي آن را تسهيل مي نمايد.

تشخيص ديابت

اگرچه در نيمي از موارد، بيماران مبتلا به ديابت از بيماري خود اطلاع ندارند، ولي تشنگي فراوان، پُرنوشي ، ادرار فراوان، كاهش وزن بدون دليل، عفونت هاي مكرر و نيز گرسنگي دائمي از علائم خطري مي باشند كه مي توانند نشان دهنده شروع ديابت باشند.

براي تعيين اين كه بيمار، ديابتي يا پرديابتي (در معرض ديابت) است، دو آزمايش قند خون ناشتا (FBG) و تست تحمل گلوكز خوراكي (OGTT) انجام مي شود.

با توجه به اين كه تست FBG، آسان تر، سريع تر و ارزان تر انجام مي شود، انجمن ديابت آمريكا تست گلوكز خون ناشتا را توصيه مي كند.

بر اساس شاخص هاي انجمن ديابت آمريكا، چنانچه ميزان گلوكز خون در حالت ناشتا 100 تا 125 ميلي گرم در دسي ليتر خون باشد، نشان دهنده پرديابت مي باشد و اگر گلوكز خون ناشتا در فرد 126 يا بيشتر باشد، فرد مبتلا به ديابت است.

در صورتي فرد مبتلا به ديابت اعلام مي شود كه دو بار تست خون ناشتا در او بالاتر از حد مذكور (126) باشد.

در تست تحمل گلوكز خوراكي، سطح گلوكز خون در حالت ناشتا و 2 ساعت بعد از نوشيدن شربتي غني از گلوكز، اندازه گيري مي گردد. اگر ميزان گلوكز خون بعد از 2 ساعت، 140 تا 199 ميلي گرم در دسي ليتر خون باشد، فرد پرديابتي است و اگر 200يا بيشتر باشد، فرد ديابتي است.

انواع ديابت

ديابت نوع 1: در اين نوع ديابت بدن قادر به توليد هورمون انسولين نمي باشد. اين هورمون، همانطور كه ذكر شد ورود گلوكز به سلول ها و سوختش را تسهيل مي كند. ديابت نوع يك، يك بيماري اتوايمون (خود ايمني) بوده كه معمولا پس از ابتلا به  بيماري هاي ويروسي و يا عفونت هاي باكتريايي كه در طي آن، سيستم ايمني بدن سلول هاي ترشح كننده انسولين را مورد حمله قرار مي دهد، ايجاد مي شود. ديابت نوع يك از شيوع بالايي برخوردار نيست و تنها حدود 5 تا 10 درصد ديابتي‌ها را تشكيل مي‌دهد.

ديابت نوع 2: اين بيماري در اثر مقاومت به انسولين ايجاد مي گردد (شرايطي كه بدن قادر به استفاده ي مناسب از انسولين نمي باشد). در اين بيماران حداقل در مراحل اوليه، انسولين به ميزان كافي در بدن وجود دارد، ولي در سطح سلولي نقش خود را به خوبي ايفا نمي كند. اگرچه علل دقيق مقاومت به انسولين به طور كامل شناخته شده نيست، ولي شيوه زندگي نادرست اعم از تغذيه ناسالم ، عدم تحرك بدني و به دنبال آن چاقي شكمي كه با تجمع بيش از حد بافت چربي در بين احشاء همراه مي باشد، نقش اساسي در ايجاد حالت پره ديابت و يا عدم تحمل گلوكز و نيز ابتلا به ديابت نوع دوم ايفا مي نمايد. اغلب بيماران ديابتي (بيش از 90 درصد)، ديابت نوع 2 دارند.

ديابت بارداري:  در دوران بارداري با ترشح هورمون هايي كه از جفت براي نگهداري جنين در رحم ترشح مي شود، مقاومت به انسولين افزايش مي يابد. گفته مي شود كه در سه ماهه دوم و سوم بارداري با بزرگ شدن جفت و افزايش ترشح هورمون هاي مترشحه از جفت، اين مقاومت به انسولين افزايش يافته و در مواردي از سطح ظرفيت ترشحي لوزالمعده بيشتر مي شود كه در نهايت باعث افزايش قند خون مي گردد. اهميت ديابت بارداري، علاوه بر سلامت مادر و جنين آن است كه  5 تا 10 درصد زناني كه ديابت بارداري دارند، بلافاصله بعد از بارداري به ديابت (معمولا ديابت نوع 2) مبتلا مي شوند.

پرديابت: زماني كه قند خون فرد از حد طبيعي بيشتر باشد، اما به ميزاني بالا نباشد كه فرد به ديابت نوع 2 مبتلا باشد، فرد پرديابت و يا دچار عدم تحمل گلوكز خواهد بود.

داروي مرتبط براي ديابت : متفورمين