قارچهاي پوستي و راه درمان آنها

قارچ هاي پوستي و راه درمان آنها 
قارچ ها جزء نباتات يا گياهان پست هستند ولي تاكنون ساختماني شبيه به ريشه، ساقه، برگ، گل و دستگاه آوندي يا كلروفيل (سبزينه) در آنها ديده نشده است. اين موجودات گياهي، تك سلولي يا چند سلولي هستند و به علت نداشتن كلروفيل، قادر به سنتز گلوكز و تأمين غذاي خود نيستند، اجباراً به صورت انگلي روي پوست، ناخن و موي انسان و حيوانات زندگي كرده و از ماده كرآتين آنان (ماده غذايي آماده) تغذيه مي كنند. اين قارچ ها مي توانند غير بيماري زا و يا بيماري زا باشند و در تمام كره خاكي وجود دارند. قارچ هاي بيماري زا مي توانند در سطح پوست و مو و ناخن زندگي كرده علائم باليني ايجاد كنند كه به آنها قارچ هاي سطحي گويند. بعضي از انواع آنها از طريق پوست و يا استنشاق از مسير ريه ها و گردش خود به بافت هاي عمقي رفته و ايجاد بيماري مي كنند كه به آنان قارچ هاي عمقي گويند. 

قارچ هاي سطحي 

مورد بحث ما قارچ هاي سطحي است كه در روي پوست، مو و ناخن اكثر افراد قرار مي گيرند ولي همه آنها ايجاد بيماري نمي كنند. براي اين كه فردي به ضايعات قارچي مبتلا شود بايد شرايط ابتلا در او فراهم شود. 

عوامل بيماري 

مهمترين علت ابتلا به قارچ، عدم رعايت بهداشت است ؛ زيرا مواد شوينده مانند صابون ها و شامپوها تمامي شرايط زيستي براي قارچ ها را از بين مي برند؛ لذا افرادي كه استحمام مرتب نداشته باشند و ضمن فعاليت هاي شغلي و يا ورزشي دچار تعريق شوند، امكان ابتلا به اين قارچ ها را پيدا مي كنند. 

عامل ديگر براي ابتلا به قارچ هاي بيماري زا كاهش قدرت دفاعي بدن است. افرادي كه بيماري هاي ضعيف كننده و مزمن دارند مانند افراد مبتلا به كم خوني، بيماري قند، مبتلايان به سرطان ها، ايدز مصرف طولاني مدت داروهاي مضعف سيستم ايمني مانند داروهاي كورتوني و از اين قبيل با كوچكترين غفلت از بهداشت شخصي ممكن است به بيماري هاي قارچي پوست، مو و يا ناخن ها مبتلا شود. لذا پزشك معالج علاوه بر درمان هاي اختصاصي ضد قارچ، بايد بيماري زمينه اي بيمار را با همكاري متخصص مربوطه معالجه كند وگرنه به طور مكرر بيماري قارچي حتي با مصرف داروهاي مناسب ضد قارچي بعد از مدتي عود مي كند. انسان سالم ممكن است كه از طريق تماس مستقيم با انسان آلوده، حيوان آلوده و يا خاك مبتلا شود. 

قارچ كچلي 

اصطلاحاً به بيماري هاي قارچي بيماري زا، كچلي گويند كه برحسب اين كه كدام قسمت پوست، مو يا ناخن را گرفتار كند به كچلي سر، كچلي بدن، كچلي كشاله ران، كچلي دست، كچلي پا، كچلي ناخن و كچلي ريش طبقه بندي مي شوند. 

علائم باليني تمامي كچلي ها تقريباً شبيه هم بوده و توسط پزشكان به آساني قابل تشخيص است و در موارد مشكوك با نمونه برداري از محل مشكوك و رنگ آميزي مناسب، ضايعات قارچي را در زير ميكروسكوپ ، تشخيص قطعي داده و چنانچه بلافاصله درمان دارويي مناسب انجام شود، بدون باقيماندن آثار بيماري، بهبودي حاصل مي شود. 

ضايعات پوست و مو به صورت زمينه قرمز مي باشد كه به دليل ايجاد التهاب است و در مواردي پوسته هايي روي آنها ديده مي شود كه اغلب از حاشيه گسترش يافته و از مركز بهبود مي يابند و شبيه حلقه مي شوند. اين ضايعات اغلب خارش خفيف دارند و در نواحي مودار چنانچه درمان به تأخير افتد ممكن است ريشه موها گرفتار شود و حتي پس از درمان، موها رويش مجدد پيدا نكنند و طاسي دائمي ايجاد شود. بعد از تماس فرد سالم با انسان يا حيوان يا خاك آلوده بلافاصله علائم بيماري ظاهر نمي شود، برحسب نوع قارچ و محل ضايعه، دوره ي مخفي يك تا هشت هفته بايد طي شود. در موها علاوه بر زمينه قرمز و پوسته دار شدن، شكستگي ساقه موها هم به وجود مي آيد و چنانچه با يك موچين مو را بكشيم به آساني كنده مي شود. 

كچلي ها با منشأ حيواني (مثلاً در قصاب ها و دامداران) اغلب زمينه التهاب و تورم و ترشح دارند و امكان طاسي دائمي در آنها بيشتر از منشأ انساني يا خاكي است. در مواردي ممكن است علائم باليني با بعضي بيماري هاي پوست و موي غير قارچي اشتباه شود كه در اين صورت با نمونه برداري و آزمايش در آزمايشگاه به آساني مي توان بيماري قارچي را تشخيص داد. به غير از درمان هاي دارويي، رعايت نكات زير جهت دستيابي به نتايج صد درصد، بخصوص در مواقعي كه درمان هاي دسته جمعي (در مدارس، يا سربازخانه ها) صورت مي گيرد، ضروري است: 



• كوتاه كردن موي سر در آغاز، وسط و ختم مرحله درمان در تمام افراد مذكر، و بانوان كمتر از 12 سال؛ 

• استفاده از داروهاي ضد قارچ موضعي مانند الكل 5 درصد يا تنتوريد؛ 

• پوشاندن سر با كلاه يا روسري جهت ممانعت از پخش قارچ در محيط اطراف بيماران در ضمن درمان؛ 

• جوشاندن البسه و ملحفه جهت ممانعت از برگشت بيماري؛ 

• درمان توأم بيمار و همسر وي در مواردي كه قارچ كشاله ران در متأهلين باشد؛ 

• خشك نگاهداشتن موضع و پرهيز از رطوبت مداوم در موارد قارچ هاي لاي انگشتان پا، زير بغل، كشاله ران و گردن. به بيماران توصيه مي شود كه ضمن استحمام مداوم و روزانه، بعد از حمام بلافاصله با پارچه يا حوله تميزي تمام پوست و موي بدن خصوصاً چين ها را خشك كنند؛ 

• در صورت تشخيص بيماري هاي زمينه اي مانند كم خوني و بيماري قند و غيره با همكاري متخصص مربوطه علاوه بر درمان ضد قارچ، بيماري زمينه اي را درمان، يا حداقل كنترل كنند. 

درمان 

خوشبختانه داروهاي متعدد و مؤثري در دو دهه اخير وارد بازار دارويي ايران شده است. نكته مهم در درمان اين است كه يكي دو هفته بعد از مصرف داروهاي خوراكي علائم باليني بسيار كاهش يافته و يا ضايعه به ظاهر بهبود مي يابد. اما چنانچه مدتي كه پزشك توصيه كرده دارو مصرف نشود بعد از قطع دارو ضايعه بر مي گردد و بيماري عود مي كند، لذا بسيار مهم است كه درمان كافي انجام شود. مدت درمان ضايعات قارچي بدن حدود 6 – 4 هفته، سر حدود 2 ماه و ناخن 6-3 ماه مي باشد كه ممكن است برحسب نوع دارو، روزانه يا هفتگي يا حتي يك هفته در ماه توسط پزشك تجويز شود. نوعي ضايعه قارچي پوست به نام «تيناورسيكالر» وجود دارد كه جزو كچلي ها محسوب نمي شود؛ زيرا حتي در صورت عدم درمان آثاري از خود به جا نمي گذارد و بيشتر در پوست نوجوانان و جوانان كه تعريق زياد دارند، و در آب و هواي گرم و مرطوب ديده مي شود و عامل آن قارچ ملا سزيا فورفورا مي باشد. اين نوع قارچ به رنگ هاي روشن يا تيره در نواحي پوشيده مانند سينه، شكم، بازوها و پشت ديده مي شود و در كودكان ممكن است در گردن و صورت هم ديده شود كه با استحمام ، موقتاً رنگ آن كاهش يافته مجدداً تيره مي شود. قارچ تناورسيكولر با وجود استحمام مداوم و مصرف داروهاي تجويزي، به علت داشتن استعداد فردي براي ابتلا، احتمال دارد كه بعد از درمان كامل، ضايعات مجدداً عود نمايد. استحمام مستمر روزانه و استفاده از شامپو و صابون هاي طبي براي اين گونه بيماران توصيه مي شود.

داروهاي ضد قارچ پركاربرد: 

سرتاكونازول، سيكلوسپورين، پسوكونازول، تربينافين، آمفوتريسين بي، ايتراكونازول