محصولات مشتق خون

خون بين 7 تا 8 درصد وزن بدن را تشكيل داده و حجم آن در يك فرد بالغ بطور متوسط 5 ليترمي­باشد. خون به واسطه گردش در داخل رگ­هاي خوني عامل اصلي توزيع مواد غذايي،اكسيژن و حرارت در بدن و انتقال دي اكسيد كربن و مواد زايد حاصل از فعاليت سلول­ها ازبافت­ها به ارگان­هاي دفعي است. خون همچنين هورمون­هاي مترشحه از غدد داخلي را بهارگان­هاي مورد نظر حمل مي­كند.

 انواع محصولات خون

انواع محصولات خون عبارتند از خون كامل، گلوبول­هاي قرمز و سفيد، پلاكت، پلاسما كههركدام براي درمان بيماري­ها و صدمات مختلف مفيد است. به غير از پلاسما، ديگر محصولاتخوني فاسد شدني هستند. هركدام از مشتقات خون كاربردهاي متفاوتي داشته از جملهاينكه از گلوبول­هاي قرمز در درمان كم خوني، از پلاكت­ها براي بيماران مبتلا به سرطان و ازپلاسما براي درمان بيماران با سوختگي استفاده مي­شود. جمع­آوري خون نياز به يك تلاشمستمر داشته و فاكتورهايي نظير راحتي، ريسك و در دسترس­پذيري مي­تواند براي اهدا­كنندگان تاثيرگذار باشد. با اين وجود براي پاسخگويي به تقاضا مي­بايست به اندازه نياز خونجمع­آوري گردد.

اجزا خون عبارتند از:

بخش مايع يا پلاسما : يك مايع زرد كهربايي است كه حاوي آب، املاح، مواد غذايي،هورمون­ها، مواد انعقادي و ساير مواد محلول مي­باشد كه حدود 55 % حجم خون راتشكيل مي­دهد.

بخش سلولي : سلول­هاي خون حدود 45 % حجم خون را تشكيل مي­دهند و خودشامل سه دسته سلول مي­باشد:

گلبول­هاي قرمز:  سلول­هايي هستند كه كار اصلي آن ها انتقال اكسيژن از شش­هابه سلول­هاي بدن براي استفاده سلولها و برداشت دي اكسيد كربن از سلول­ها وحمل آن­ها به شش­ها براي دفع به محيط خارج از بدن مي باشد.

گلبول­هاي سفيد:  گلبول­هاي سفيد در برابر حمله موجودات ذره­بيني به بافت­ها و يابه جريان خون، از بدن دفاع مي­كنند.

پلاكت­ها:  پلاكت­ها اجزاي سلولي كوچكي هستند كه در عمل انعقاد خون شركتمي­كنند.

برخي از اجزاي خون مانند پلاكت­هاي خون را نيز مي­توان به طور مستقيم از اهدا كننده بدونگرفتن خون كامل دريافت كرد. در اين حالت اهداكننده به يك دستگاه آفرزيس كه خون اهدا­كننده را به گردش در مي­آورد وصل مي­شود. اين دستگاه مي­تواند اجزاي مورد نياز را از خونجدا كند در حالي كه اجزاي باقيمانده به اهداكننده برگشت داده مي­شود. استخراج پلاكتبا اين فرآيند پر­هزينه­تر از استخراج آن از خون كامل است.  از ديگر ويژگي­هاي خون و فرآورده­هاي حاصل از آن دوره عمر آنها مي­باشد. دوره عمر عبارت است از مدت زماني­كه كه يكمحصول قابل استفاده مي­باشد. به همين خاطر فرآورده­هاي خون در دسته محصولات فاسدشدني قرار مي­گيرند. بر اين اساس پلاكت كمترين طول عمر را در بين فرآورده­هايخون دارا مي باشد. مهمترين دليلي كه دوره عمر پلاكت 7 روز در نظر گرفته مي­شود ايناست كه سلول­هاي پلاكتي در بدن انسان بيش از 7 روز زنده نمي­مانند. از طرف ديگربيشترين طول عمر مربوط به فرآورده­هاي پلاسمايي مي­باشد كه در مدت 12 ماه پس ازتوليد نيز قابل استفاده هستند.

خون تازه ممكن است براي بيماران خاصي نظير نوزادان درخواست شود. هرچند ارائه دليلموجه براي استفاده از خون تازه مشكل است، اما علت استفاده از آن را مي توان دارا بودنبالاترين ظرفيت حمل اكسيژن دانست. گاهي اوقات خون تازه براي نوزادان به كار مي­رود، زيرانوزادان درصد بالاي هموگولوبين جنيني هستند و اين نوع هموگلوبين به خوبي هموگلوبينبالغين اكسيژن را در بافتها آزاد نمي­كند. علاوه بر اين چون خون تزريقي بخش بزرگي از خوننوزاد را تشكيل مي­دهد خون تازه كمتر از 7 روز حائز اهميت باليني است. بر همين اساستعويض خون روش ديگري است كه براي استفاده از خون كمتر از 7 روز مناسب است. امروزهتعريف خون تازه ممكن است متفاوت باشد. در بانك­هاي خون جديد و امروزي آزمايشاتگسترده­اي بر روي فرآورده­هاي خوني قبل از انتقال آنها به منظور حصول اطمينان از ايمنيكامل آنها انجام مي­شود. به همين دليل انتقال خون مناسب و ايمن كمتر از 72 ساعت بعداز خون­گيري مشكل است. از خوني كه 3 تا 7 روز از زمان جمع آوري آن بيشتر نگذشته برايبيماران خاصي كه نياز به خون تازه دارند مي­توان استفاده نمود.

داروهاي مرتبط با مشتقات خون : فيبرينوژن